W obecnych czasach w bran\u017cy budowlanej coraz cz\u0119stszym rozwi\u0105zaniem staj\u0105 si\u0119 d\u017awigi osobowe bez maszynowni. Ich g\u0142\u00f3wn\u0105 zalet\u0105 jest brak potrzeby planowania dodatkowego pomieszczenia na maszynowni\u0119 [2]<\/strong><\/p>\n

\n<\/p>\n

\nRYS. 1<\/strong> Podzia\u0142 ze wzgl\u0119du na spos\u00f3b przenoszenia nap\u0119du<\/em><\/p>\n

\nWszystkie rozwi\u0105zania konstrukcyjne d\u017awig\u00f3w maj\u0105 na celu jak najbezpieczniejsze przewiezienie pasa\u017cer\u00f3w. Konstruowanie tych urz\u0105dze\u0144 sprowadza si\u0119 do analizy warunk\u00f3w budowlanych, optymalizacji urz\u0105dzenia pod wzgl\u0119dem: ud\u017awigu nominalnego, pr\u0119dko\u015bci, doboru nap\u0119du oraz wybrania konkretnego rozwi\u0105zania konstrukcyjnego. W zale\u017cno\u015bci od oczekiwa\u0144 klienta firmy d\u017awigowe musz\u0105 wychodzi\u0107 naprzeciw stawianym wymaganiom [1]. W zwi\u0105zku z tym, a tak\u017ce ze wzgl\u0119du na r\u00f3\u017cnorodno\u015b\u0107 oferowanych kombinacji, podzia\u0142 d\u017awig\u00f3w do u\u017cytku publicznego przedstawia rysunek 1. Jak wida\u0107, g\u0142\u00f3wnym kryterium podzia\u0142u jest spos\u00f3b przeniesienia nap\u0119du. Czy zawsze tak by\u0142o?<\/p>\n

\n<\/em><\/p>\n

\nMa\u0142a historia<\/strong><\/p>\n

\nWinda, inaczej: d\u017awig osobowy, to kabina poruszaj\u0105ca si\u0119 w szybie pionowym, nap\u0119dzana za pomoc\u0105 liny i wci\u0105garek. Pierwszy dok\u0142adny opis takiego urz\u0105dzenia zawdzi\u0119czamy Archimedesowi, kt\u00f3ry w Syrakuzach opracowa\u0142 takie urz\u0105dzenie nap\u0119dzane si\u0142\u0105 mi\u0119\u015bni. W staro\u017cytno\u015bci klasycznej stosowano podobne urz\u0105dzenia dla uzyskiwania efekt\u00f3w teatralnych. W roku 80 n.e. cesarz Tytus zako\u0144czy\u0142 budow\u0119 amfiteatru Flawiuszy (Koloseum). Teatr ten by\u0142 wyposa\u017cony w szereg wind i d\u017awig\u00f3w, za pomoc\u0105 kt\u00f3rych wci\u0105gano na aren\u0119 ludzi i dzikie zwierz\u0119ta.<\/p>\n

\nW roku 1743 we Francji zbudowano pierwsz\u0105 wind\u0119 osobow\u0105 z przeciwwag\u0105. W po\u0142owie XIX wieku zacz\u0119to stawia\u0107 wysokie budynki mieszkalne, w kt\u00f3rych wchodzenie na wy\u017csze pi\u0119tra by\u0142o m\u0119cz\u0105ce i zabiera\u0142o wiele czasu, dlatego te\u017c zacz\u0119to szuka\u0107 urz\u0105dze\u0144 u\u0142atwiaj\u0105cych wej\u015bcie.<\/p>\n

\nSprawnie funkcjonuj\u0105cy d\u017awig osobowy wynalaz\u0142 Elisha Graves Otis z Nowego Jorku. Do rozreklamowania go wykorzysta\u0142 Wystaw\u0119 \u015awiatow\u0105 otwart\u0105 w Nowym Jorku w 1853 roku. Otis zaopatrzy\u0142 swoj\u0105 wind\u0119 w samoczynny hamulec bezpiecze\u0144stwa, unieruchamiaj\u0105cy klatk\u0119 w wypadku zerwania si\u0119 liny. Dzia\u0142anie hamulca demonstrowa\u0142 zwiedzaj\u0105cym przecinaj\u0105c lin\u0119, na kt\u00f3rej wisia\u0142a klatka z nim samym.<\/p>\n

\nPierwszy d\u017awig osobowy oddano do u\u017cytku w pewnym nowojorskim domu towarowym 23 marca 1857 roku. W 1880 roku Werner von Siemens u\u017cy\u0142 do windy silnika elektrycznego. Dopiero w lipcu 1882 roku zamontowano pierwsz\u0105 wind\u0119 o\u015bwietlan\u0105 \u015bwiat\u0142em elektrycznym.<\/p>\n

\nW ko\u0144cu XIX wieku windy by\u0142y ju\u017c popularne w biurowcach i blokach mieszkalnych. Do wprawiania ich w ruch u\u017cywano zar\u00f3wno mechanizm\u00f3w elektrycznych, jak i hydraulicznych.<\/p>\n

\nNowoczesne d\u017awigi osobowe musz\u0105 by\u0107 szybkie i niezawodne. Te, zainstalowane w Empire State Building w Nowym Jorku, pokonuj\u0105 366 metr\u00f3w na minut\u0119. Windy w najnowszych drapaczach chmur poruszaj\u0105 si\u0119 jeszcze szybciej ? przyk\u0142adem niech b\u0119dzie superszybka winda uruchomiona w 508-metrowym budynku Taipei Financial Center. Mechanicy Toschiby zaprojektowali urz\u0105dzenie, kt\u00f3re w ci\u0105gu minuty mo\u017ce pokona\u0107 (w g\u00f3r\u0119!) a\u017c 1010 metr\u00f3w. Winda jest d\u017awi\u0119koszczelna, poziom ha\u0142asu w jej wn\u0119trzu nie przekracza 45 dB (tyle ile w limuzynie dobrej klasy), natomiast specjalny system zmienia ci\u015bnienie powietrza tak, aby przy ostrym przyspieszaniu pasa\u017cerowie nie odczuwali napad\u00f3w duszno\u015bci i md\u0142o\u015bci.<\/p>\n

\n<\/p>\n

\nFOT. 1 I 2<\/strong> Zesp\u00f3\u0142 nap\u0119dowy umieszczony w nadszybiu<\/em><\/p>\n

\nKonstrukcje, a nowoczesno\u015b\u0107<\/strong><\/p>\n

\nDynamiczny rozw\u00f3j techniki mo\u017cna zauwa\u017cy\u0107 w ka\u017cdej bran\u017cy. R\u00f3wnie\u017c w bran\u017cy d\u017awigowej firmy produkuj\u0105ce tego typu urz\u0105dzenia musz\u0105 dostosowywa\u0107 swoje konstrukcje do coraz wi\u0119kszych wymog\u00f3w klienteli. Wraz ze wzrostem technologii zmieniaj\u0105 si\u0119 w szybkim tempie wymagania oraz przepisy, kt\u00f3rych zaostrzanie ? zw\u0142aszcza w dziedzinie bezpiecze\u0144stwa ? stanowi g\u0142\u00f3wny element stymuluj\u0105cy unowocze\u015bnianie konstrukcji.<\/p>\n

\nNowoczesne konstrukcje bran\u017cy d\u017awigowej, w przypadku wykorzystania nap\u0119du elektrycznego, zosta\u0142y zorientowane g\u0142\u00f3wnie na d\u017awigi bez maszynowi oraz d\u017awigi szybkobie\u017cne. D\u017awigi o nap\u0119dzie hydraulicznym s\u0105 rozwijane g\u0142ownie w kierunku d\u017awig\u00f3w bez maszynowni. Nie mo\u017cna r\u00f3wnie\u017c pomin\u0105\u0107 coraz to nowszych materia\u0142\u00f3w oraz rozwi\u0105za\u0144 konstrukcyjnych, jakie s\u0105 stosowane w obu grupach nap\u0119dowych d\u017awig\u00f3w. Fotografie 1. i 2. przedstawiaj\u0105 nap\u0119d d\u017awigu bez maszynowi.<\/p>\n

\nInnowacjami rozwoju bran\u017cy d\u017awigowej jest stosowanie np.: pas\u00f3w z tworzyw sztucznych zamiast lin stalowych (liderem tego typu rozwi\u0105zania jest \u015bwiatowy wytw\u00f3rca d\u017awig\u00f3w ? firma OTIS). Rysunek 2. przedstawia schemat opasania ko\u0142a ciernego pasem nosnym.<\/p>\n

\nPasy stalowe, pokryte wytrzyma\u0142ym poliuretanem, wprowadzaj\u0105 ca\u0142kowicie now\u0105 technologi\u0119 w przemy\u015ble d\u017awigowym. Dzi\u0119ki ich budowie mo\u017cliwe jest zastosowanie mniejszych silnik\u00f3w. Pasy s\u0105 niezmiernie wytrzyma\u0142e, pomimo i\u017c ich grubo\u015b\u0107 wynosi tylko 3 mm. Ka\u017cdy pas zawiera 12 lin z\u0142o\u017conych z 7 splotek, z kt\u00f3rych ka\u017cda sk\u0142ada si\u0119 z 7 linek. Razem daje to 588 wytrzyma\u0142ych na rozci\u0105ganie linek stalowych na pas. Stal jest cynkowana (by zapobiec korozji), a poliuretanowa warstwa chroni stalowe liny utrzymuj\u0105c jednocze\u015bnie ich gi\u0119tko\u015b\u0107.<\/p>\n

\nPasy s\u0105 o 20% l\u017cejsze od konwencjonalnych lin stalowych. Jeden pas zawiera w\u0142a\u015bciwie wi\u0119cej stalowych linek, ni\u017c konwencjonalne liny stalowe o takich samych mo\u017cliwo\u015bciach ud\u017awigu. Dzi\u0119ki swojej p\u0142asko\u015bci i g\u0142adko\u015bci stykaj\u0105 si\u0119 wi\u0119ksz\u0105 powierzchni\u0105 z ko\u0142em pasowym, co ma dodatni wp\u0142yw na cierno\u015b\u0107. To pomaga pasom wydajniej przenie\u015b\u0107 ruch silnika na kabin\u0119. Pasy nie potrzebuj\u0105 tak\u017ce smarowania, powoduj\u0105 mniejsze zu\u017cycie wa\u0142u i mog\u0105 pracowa\u0107 2?3 razy d\u0142u\u017cej ni\u017c konwencjonalne liny stalowe. Testy wydajno\u015bciowe potwierdzi\u0142y niezawodno\u015b\u0107 i trwa\u0142o\u015b\u0107 pas\u00f3w.<\/p>\n

\nRYS. 2<\/strong> Zesp\u00f3\u0142 nap\u0119dowy umieszczony w nadszybiu opasany pasem no\u015bnym [6]<\/em><\/p>\n

\nStosowany we wsp\u00f3\u0142czesnych d\u017awigach osobowych silnik Gen2 jest wyj\u0105tkowo ma\u0142y (model zapewniaj\u0105cy najwi\u0119kszy ud\u017awig ma tylko 25 cm szeroko\u015bci i 100 cm d\u0142ugo\u015bci). Jest to silnik synchroniczny z wbudowanymi magnesami (w odr\u00f3\u017cnieniu od tradycyjnych rozwi\u0105za\u0144, w kt\u00f3rych magnesy s\u0105 przyklejane do silnika), zapewniaj\u0105cy wi\u0119ksz\u0105 niezawodno\u015b\u0107.<\/p>\n

\nNowa technologia przynosi \u0142atwe do zauwa\u017cenia korzy\u015bci. Jednoczesne zastosowanie nowego silnika i pas\u00f3w powoduje wyj\u0105tkowy komfort jazdy d\u017awigiem Gen2. Ma\u0142ych rozmiar\u00f3w wa\u0142 pasowy wci\u0105garki (zaledwie 10 cm \u015brednicy) oraz p\u0142aski i g\u0142adki pas s\u0105 w g\u0142\u00f3wnej mierze czynnikami powoduj\u0105cymi cich\u0105 prac\u0119 systemu. Wbudowane magnesy \u0142agodz\u0105 pulsacj\u0119, spowodowan\u0105 momentem obrotowym silnika, dzi\u0119ki czemu jazda d\u017awigiem jest bardziej \u0142agodna, a zatrzymywanie bardziej precyzyjne ni\u017c przy u\u017cyciu konwencjonalnych magnes\u00f3w.<\/p>\n

\nFOT. 3<\/strong> Zesp\u00f3\u0142 nap\u0119dowy umieszczony w nadszybiu na ramie no\u015bnej [3]<\/em><\/p>\n

\nKompaktowa, bezprzek\u0142adniowa wci\u0105garka Gen2 jest wielko\u015bci zaledwie 30% konwencjonalnej wci\u0105garki reduktorowej, a zarazem o oko\u0142o 22% bardziej wydajna. Promieniowa szczelina silnika powoduje, \u017ce wci\u0105garka ma bardzo ma\u0142y moment bezw\u0142adno\u015bci, co redukuje pob\u00f3r pr\u0105du du\u017co bardziej, ni\u017c we wci\u0105garkach reduktorowych dost\u0119pnych na rynku. Podczas test\u00f3w przy pe\u0142nym obci\u0105\u017ceniu silnik Gen2 osi\u0105ga\u0142 sprawno\u015b\u0107 wi\u0119ksz\u0105 ni\u017c 90%, przy momencie znamionowym. Podsumowuj\u0105c, Gen2 nie tylko zu\u017cywa mniej energii ni\u017c zwyk\u0142y nap\u0119d hydrauliczny czy reduktorowy, ma tak\u017ce wi\u0119ksz\u0105 sprawno\u015b\u0107 ni\u017c inne systemy bezprzek\u0142adniowe [6].<\/p>\n

\nInnym rozwi\u0105zaniem jest zastosowanie nap\u0119du w nadszybiu, na specjalnej ramie no\u015bnej opartej na \u015bcianach szybu (fot. 3).<\/p>\n

\nJeszcze innym, sprawdzonym rozwi\u0105zaniem, jest zastosowanie kompaktowego nap\u0119du w d\u017awigach elektrycznych z ramami plecakowymi. Rysunek 3. przedstawia przyk\u0142ad nowoczesnego rozwi\u0105zania uk\u0142adu d\u017awigu elektrycznego, w\u0142a\u015bnie z ram\u0105 plecakow\u0105.\u00a0\u00a0<\/p>\n

\nRozwi\u0105za\u0144 konstrukcyjnych jest niemal\u017ce tyle, ile firm produkuj\u0105cych tego typu urz\u0105dzenia.<\/p>\n

\nRYS. 3<\/strong> Nowoczesne rozwi\u0105zanie konfiguracji d\u017awigu z ram\u0105 plecakow\u0105 [4]<\/em><\/p>\n

\nWarto przyjrze\u0107 si\u0119 tak\u017ce niekt\u00f3rym rozwi\u0105zaniom stosowanym w d\u017awigach o nap\u0119dzie hydraulicznym. Nowatorskie jest zabudowywanie sterowania wraz z pomp\u0105 w specjalnej szafie, kt\u00f3ra jest umieszczana zazwyczaj w niewykorzystywanej cz\u0119\u015bci budynku, np.: pod schodami. Rysunki 4. i 5. przedstawiaj\u0105 takie rozwi\u0105zania. Z kolei firma Leistritz preferuje rozwi\u0105zanie z agregatem umieszczonym w podszybiu d\u017awigu…\u00a0<\/p>\n

\n<\/p>\n

\nRYS. 4 I 5<\/strong> Nowoczesne rozwi\u0105zania umieszczenia sterowania wraz z agregatami [5]<\/em><\/p>\n

\nPowy\u017cej przedstawione opisy s\u0105 oczywi\u015bcie wybi\u00f3rczo wybranymi informacjami dotycz\u0105cymi rozwoju bran\u017cy d\u017awigowej. Jej rozw\u00f3j jest niezwykle trudny, chocia\u017cby z uwagi na konkurencj\u0119 kilku silnych korporacji, takich jak: OTIS, Schinler czy Thyssen Krupp Elevator.<\/p>\n

\nOczywi\u015bcie sam rozw\u00f3j konstrukcji nie stanowi sedna problemu. Wi\u0119kszo\u015b\u0107 zmian powstaj\u0105cych z punktu widzenia konfiguracyjnego urz\u0105dzenia jest konsekwencj\u0105 wymaga\u0144 postawionych przez projektant\u00f3w budowlanych, jak chocia\u017cby ci\u0105g\u0142e d\u0105\u017cenie do zminimalizowania wymiar\u00f3w szyb\u00f3w, przy zachowaniu maksymalnych gabaryt\u00f3w kabiny i co za tym idzie ? nominalnego ud\u017awigu urz\u0105dzenia.<\/p>\n

\nWi\u0119kszo\u015b\u0107 nowoczesnych budynk\u00f3w u\u017cyteczno\u015bci publicznej jest obecnie zaopatrzona w nowoczesny sprz\u0119t szybkiego reagowania w wypadku awarii urz\u0105dzenia. Mo\u017cna spotka\u0107 budynki, w kt\u00f3rych zainstalowane jest nawet kilka d\u017awig\u00f3w, kt\u00f3re s\u0105 wpi\u0119te do systemu powiadamiania. Wida\u0107 r\u00f3wnie\u017c rozw\u00f3j technik zdalnego powiadamiania grup konserwuj\u0105cych tego typu urz\u0105dzenia czy te\u017c grup remontowych. Sta\u0142o si\u0119 to mo\u017cliwe dzi\u0119ki zastosowaniu wynalazku z pozornie zupe\u0142nie niezwi\u0105zanej z d\u017awigami osobowymi dziedziny, jak\u0105 jest telefonia kom\u00f3rkowa. Dzi\u0119ki wbudowanemu modu\u0142owi powiadamiania w sterowaniu d\u017awigu, po wyst\u0105pieniu awarii, sterowanie ?wysy\u0142a sms? do osoby sprawuj\u0105cej bezpo\u015bredni nadz\u00f3r z informacj\u0105 o kodzie b\u0142\u0119du. W\u00f3wczas konserwator wie, dlaczego urz\u0105dzenie jest np.: unieruchomione i mo\u017ce podj\u0105\u0107 odpowiednio wczesne, a zarazem w\u0142a\u015bciwe kroki w celu usuni\u0119cia powsta\u0142ej usterki.<\/p>\n

\nMaj\u0105c \u015bwiadomo\u015b\u0107 tego wszystkiego, powinni\u015bmy czu\u0107 si\u0119 bezpiecznie odbywaj\u0105c nasze podr\u00f3\u017ce osobowymi… d\u017awigami. \u00a0<\/p>\n

\n^{Literatura:<\/sup><\/em><\/strong><\/p>\n}

\n^{[1]<\/strong> JANOVSKY L.: Elevator Mechanical Design, Published by: Elevator World, Inc 1970<\/sup><\/em><\/p>\n}

\n^{[2]<\/strong> LONKWIC P.; Analysis of Constructional Options of Electric Elevators Drives; Lift Report (nr 5, str. 30-43), Niemcy<\/sup><\/em><\/p>\n}

\n^{[3]<\/strong> LONKWIC P.; D\u017awigi bez maszynowni; Doz\u00f3r Techniczny, nr 5; str. 104-105, Warszawa 2003<\/sup><\/em><\/p>\n}

\n^{[4]<\/strong> <\/sup><\/em>www.autivox.pl<\/sup><\/em><\/a><\/p>\n}

\n^{[5]<\/strong> <\/sup><\/em>www.lift.net.pl<\/sup><\/em><\/a><\/p>\n}

\n^{[6]<\/strong> <\/sup><\/em>www.otis.pl<\/sup><\/em><\/a> <\/sup><\/p>\n}

Autor: TEKST I ILUSTRACJE: PAWE\u0141 LONKWIC<\/i><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

W obecnych czasach w bran\u017cy budowlanej coraz cz\u0119stszym rozwi\u0105zaniem staj\u0105 si\u0119 d\u017awigi osobowe bez maszynowni. Ich g\u0142\u00f3wn\u0105 zalet\u0105 jest brak potrzeby planowania dodatkowego pomieszczenia na maszynowni\u0119 [2]<\/p>\n","protected":false},"author":3,"featured_media":0,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_mi_skip_tracking":false,"_monsterinsights_sitenote_active":false,"_monsterinsights_sitenote_note":"","_monsterinsights_sitenote_category":0,"footnotes":""},"categories":[],"tags":[157],"class_list":["post-3229","post","type-post","status-publish","format-standard","tag-igus"],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/www.designnews.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3229","targetHints":{"allow":["GET"]}}],"collection":[{"href":"https:\/\/www.designnews.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/www.designnews.pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.designnews.pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/3"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.designnews.pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=3229"}],"version-history":[{"count":0,"href":"https:\/\/www.designnews.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3229\/revisions"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/www.designnews.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=3229"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.designnews.pl\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=3229"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.designnews.pl\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=3229"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}