Współpracujący z górnictwem naukowcy mają znaleźć innowacyjne rozwiązania służące m.in. lepszej ocenie i zwalczaniu podziemnych zagrożeń związanych z metanem, pożarami czy wysoką temperaturą. Badania w tym zakresie mają kosztować ok. 26-28 mln zł.
Najpilniejsze dla polskiego górnictwa tematy badawcze wskazał specjalny zespół, powołany w resorcie nauki i szkolnictwa wyższego. Określono sześć obszarów badawczo-rozwojowych, których realizację ma koordynować komitet sterujący. O jego powołanie wystąpił do minister Barbary Kudryckiej prezes Wyższego Urzędu Górniczego (WUG), Piotr Litwa.
Według prezesa, zadaniem pracującego od jesieni ubiegłego roku zespołu było określenie najpilniejszych obszarów badawczych i wyznaczenie priorytetów. To wstęp do starań o realizację projektów badawczo-rozwojowych, najbardziej potrzebnych dla poprawy bezpieczeństwa górników. Powołanie komitetu sterującego ma być kolejnym krokiem w tym kierunku.
Prace naukowe dotyczące bezpieczeństwa w kopalniach w wielu przypadkach wynikają z zaleceń specjalnych komisji, które w ostatnich latach wyjaśniały przyczyny górniczych tragedii. W ciągu minionych 10 lat prezes WUG powołał 19 takich komisji; 16 z nich dotyczyło kopalń węgla kamiennego. Komisje te wypracowały 252 wnioski, z których aż 63 dotyczyły środowiska naukowego. Jednak tylko 26 z nich udało się zrealizować.
W wielu przypadkach poszczególne instytuty naukowo-badawcze nie były w stanie, finansowo i organizacyjne, udźwignąć ciężaru zalecanych badań. Tymczasem postulaty wielu komisji powypadkowych powtarzały się. Teraz, z inicjatywy prezesa WUG, po raz pierwszy powołano zespół, który określił wiodące tematy badań – mają wyniknąć z nich konkretne projekty.
“Analizując i porównując wnioski dotyczące przyczyn i okoliczności poważnych wypadków w zakładach wydobywczych w ostatnich 10 latach zauważaliśmy, że niektóre z nich się powtarzają. W naszym przekonaniu oznaczało to, że pracodawcy górniczy sami nie radzą sobie z rozwiązaniem tych problemów. Ujawniły się obszary niewystarczającego wsparcia nauki dla górnictwa” – ocenił Litwa.
Wśród tematów badań są m.in. te wynikające z zaleceń specjalnej komisji, która w 2008 r. wyjaśniała przyczyny katastrofy w kopalni “Borynia” w Jastrzębiu Zdroju. Wybuch metanu zabił tam wówczas sześciu i ranił kilkunastu górników. Prace tamtej komisji nie dały jednoznacznej odpowiedzi, co spowodowało tragedię. Eksperci uznali, że do wybuchu przyczynił się splot niekorzystnych czynników i postawili trzy hipotezy dotyczące przyczyn. Jednocześnie zalecono prace nad tym, aby do minimum doprowadzić ryzyko tego typu zdarzeń.
Zespół wskazał m.in., że należy przygotować podstawy nowej kategoryzacji zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych. Mają być też opracowane nowe zasady projektowania tzw. rozcinki złoża oraz likwidacji wyrobisk w warunkach zagrożenia pożarowego i metanowego. Chodzi przede wszystkim o odpowiedź na pytanie, jak skutecznie przewietrzać takie miejsca – także wtedy, gdy jest to w wyrobiskach, gdzie nie sięgają kopalniane szyby.
Inne proponowane tematy badawcze dotyczą m.in. metod pobierania prób powietrza i interpretacji wyników pomiarów (to ważne dla oceny zagrożenia metanowego i pożarowego), zasad pomiarów i kontroli parametrów przepływu powietrza w wyrobiskach oraz efektywnych metod odmetanowania górotworu w warunkach dużej koncentracji wydobycia. Potrzebne są także skuteczne metody zwalczania zagrożenia klimatycznego, szczególnie tam, gdzie naturalna temperatura górotworu jest wysoka.
Działający w resorcie nauki zespół pracował pod przewodnictwem prof. Andrzeja Szczepańskiego z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, a jego członkami byli: prezes WUG Piotr Litwa, prof. Wacław Dziurzyński z Polskiej Akademii Nauk, prof. Paweł Krzystolik z Głównego Instytutu Górnictwa w Katowicach oraz dr Stanisław Trenczek z Instytutu Technik Innowacyjnych Emag.
Zespół rekomendował powołanie komitetu sterującego ds. służących górnictwu projektów. W jego składzie powinni znaleźć się m.in. przedstawiciele Rady Nauki oraz reprezentanci najsilniejszych jednostek naukowych współpracujących z górnictwem, praktycy i przedstawiciele nadzoru górniczego.
